گروه دانش‌های وابسته به فقه (اصول فقه، قواعد فقه، رجال و حدیث)
اين گروه عهده دار مطالعه و پژوهش در زمينه دانش هايى همچون اصول، قواعد فقهى، رجال و حديث است.
قلمرو پژوهشى
الف) بررسى آن دسته از مباحث اصول فقهی كه به رغم برخوردارى از نقش تعيين كننده در استنباط، حجم اندكى را در بحث هاى اصولى به خود اختصاص داده اند، مانند سيره، تناسب حكم و موضوع، مباحثى كه رابطه كتاب و سنت را تنظيم مىكند و... در قلمرو پژوهشى اين گروه قرار مى گيرد؛
ب) بررسى آن دسته از قواعد فقهی كه در عرصه استنباط مورد بهره بردارى قرارگرفته اند یا قابلیت این کاربرد را دارند، ولى در میراث فقهی موجود مباحث کافی درباره آن موجود نیست؛ مانند قاعده عدالت، قاعده نفی ظلم، قاعده تعظیم شعائر، قاعده وزر و ... در قلمرو این گروه قرار دارد.
ج) آن دسته از مباحث دانش هرمنوتيك و فلسفه زبان تحليلى از منظر تأثیر بر دانش اصول فقه، در قلمرو اين گروه قرار مىگيرد.
د) آن گروه از موضوعات اصولى، رجالى و حديثى كه تبيين آنها در پيشبرد اهداف پژوهشكده در زمينه فقه و حقوق اسلامى مؤثر است در قلمرو اين گروه قرار مى گيرد.
اداره پژوهش
رئیس اداره پژوهش: رسول نادری
کارشناس امور پژوهشی: محمد رشید زاده
گروه دانش‌هاى وابسته به فقه
مدیر: محمدعلی خادمی کوشا
اعضای هیئت علمی: رضا اسفندیاری(اسلامی)، محمدعلی خادمی کوشا، علیرضا فرحناک
طرح‌های پژوهشی در دست انجام
گروه دانش‌های وابسته به فقه
1. مبانى كلامى علم اصول/ سعید ضیائی فر
2. مجموعه گفتگوهای نقد متن حديث/ گفتگو با‌ایت الله مددی
3. بازخوانی اصل برائت با تکیه برامتنانیت آن/ محمدعلی خادمی کوشا
4. دانشنامه اصولیان شیعه جلد3/
5. مقاله جایگاه و تطبیق قاعده تزاحم در تزاحم امنیت با عدالت/ سیف الله صرامی
6. شمول عمومات و مطلقات نسبت به موضوعات مسائل مستحدثه/ محمد علی خادمی کوشا
7. مجموعه مقالات قواعد فقهی مصرف فرهنگی/ جمعی از نویسندگان
8. درسنامه روش تحقیق در علم اصول و فقه/ مجتبی الهی خراسانی
9. مکتب شناسی اصول فقه در عصر اخیر/ رضا اسفندیاری( اسلامی)
10. روش شناسی علم اصول فقه/ محمد علی اردستانی
11. تطبیق قواعد فقهی در فقه هنر/ علیرضا فرحناک
12. قاعده نیت و تطبیقات آن در مصرف فرهنگی فضای مجازی/علیرضا فرحناک
13. مجموعه نشست‌های راهکارهای حل چالش‌های اصول فقه و حقوق بشر/
14. شیوه‌های نوسازی علم اصول/رضا اسفندیاری(اسلامی)
15. تولید محتوای کتاب«مبانی شون معصوم بر اصول فقه»/سید محمد رضی آصف آگاه
آثار در دست نشر
1. مجموعه هشت جلدی فلسفه علم اصول/مهدی هادوی تهرانی
2. قاعده الاذن الشرعی لا ینافی الضمان/ علیرضا فرحناک
3. مجموعه نشست‌های جایگاه فقهی و حقوقی شورای نگهبان در قانون‌گذاری/به کوشش اسماعیل آقابابایی
1. کلان برنامه حکمرانی مصرف فرهنگی در فضای مجازی بر اساس قواعد فقهی
الف) اهداف:
ساماندهی مصرف فرهنگی در فضای مجازی از جهت انطباق با قواعد فقه
توسعه دانش قواعد فقه و کاربردی سازی آنها در عرصه های مختلف فرد ی و اجتماعی و کشورداری
پاسخگویی بهنگام به نیاز و مطالبات عمومی در زمینه مصرف فرهنگی در فضای مجازی
ارائه راهکارهای کلی و جامع در حل مسائل مستحدثه فقهی در زمینه فضای مجازی
تامین نیازهای تئوری جهت حکمرانی فضای مجازی بر اساس فقه اسلامی
ب) تبیین برنامه:
مصرف فرهنگی در فضای مجازی دامنه ای گسترده دارد و با عنایت به اینکه امروزه فضای مجازی بخش جدایی ناپذیر و گسترده ای از زندگی مردم است و با توجه به روزافزون بودن آنها و تنوع مصرف آن که دارای موضوعات و مسائل فراوان فقهی است پاسخگویی به این مسائل به صورت تک مسئله میسر نیست. در نتیجه استفاده از قواعد فقهی می تواند در حل این مسائل به صورت جمعی و قاعده ای راه گشا باشد.
با رویکرد ملی مسائلی از قبیل به‌کارگیری نرم افزارها و سایت‌های داخلی و ... برای تولید تا انتقال داده‌های فرهنگی و حتی برنامه‌ریزی‌های فرهنگی و اجرای آنها برای جامعه هدف در داخل کشور زیر چتر مصرف فرهنگی قرار گرفته است و با توجهی چند سویه به ظرفیت‌های قواعد فقهی در زمینه فقهی و توانایی ارائه راهکارهای دینی و فرهنگی در مصرف فرهنگی می‌تواند در سطح ملی پاسخگوی نیازهای جامعه در زمینه تبلیغی و فرهنگی و هنری در عرصه فضای مجازی باشد .
با رویکرد بین المللی امروزه بسیاری از متفکران و فعالان دلسوز در سطح بین الملل خصوصا در بین کشورهای اسلامی به دنبال شناخت الگوی مناسبی بر گرفته از آموزه‌های دین مبین اسلام در زمینه مصرف فرهنگی در فضای مجازی هستند که یکی از مهمترین بخش این آموزه‌ها بخش فقه و نگاه های سلبی و ایجابی و توصیه‌ای در قالب احکام فقهی برای مصرف فضای مجازی است.
با رویکرد فقه مقارن می‌توان از راهکارهای اهل سنت در مواجهه با مشکلات فقهی فضای مجازی بهره گرفت و بر اتقان راهکارهای فقهی منطبق بر فقه امامیه که بر اساس قواعد فقهی ارائه می شود افزود.
با عنایت به لزوم حکمرانی فقهی و اسلامی فضای مجازی وظایفی در زمینه فضای مجازی بر عهده فرد و جامعه و حاکمیت دیده می شود که دارای جهات و ابعاد مختلفی است .
این تحقیق می تواند فعالیت قابل توجهی در ارائه الگوی اسلامی مصرف فرهنگی در فضای مجازی باشد که یکی از گامهای ابتدایی در حکمرانی اسلامی فضای مجازی است.
ج) دستاوردها:
10 جلد کتاب مستقل و حد اقل 16 مقاله در موضوع قواعد فقه مصرف پیش بینی می شود.
همایش ظرفیت شناسی قواعد فقه در حل مسائل فقهی فضای مجازی در سال 1404
کنفرانس یا همایش بین المللی فقه فضای مجازی در سال 1405
درس گفتار تطبیقات قواعد فقهی بر مصرف فرهنگی فضای مجازی
کارگاه آموزشی تطبیق قواعد فقهی بر مصرف فضای مجازی
ویژه نامه نشریه فقه در زمینه ظرفیت قواعد فقهی در حل مسائل فقهی مصرف فرهنگی
سمینار های علمی قواعد فقه فضای مجازی
نشست های علمی ظرفیت شناسی قواعد فقه در مصرف فرهنگی
کرسی‌های تخصصی
2. کلان برنامه بایسته های اصول فقه در حل مسائل مستحدثه
الف)اهداف:
ارائه ضوابط استنباط فقهی و رفع مشکلات بهره گیری از دانش اصول فقه در استنباط مسائل جدید
هدایت تحقیقات اصو ل فقه به سمت کاربردی سازی این دانش در حل مسائل مستحدثه
ظرفیت شناسی اصول فقه در حل مسائل مستحدثه
غنی سازی دانش اصول فقه و تامین مواد آموزشی با رویکرد حل مسائل مستحدثه
ب) تبیین برنامه:
در عصر حاضر که مسائل مستحدثه فقهی در پی پیدایش موضوعات نو بسیار زیاد شده و روزافزون است لازم است پژوهش های مربوط به دانش اصول فقه با هدف پاسخگویی در زمینه مسائل مستحدثه مدیریت همه جانبه شود تا ضمن شناسایی ظرفیت اصول فقه در راهگشایی به حل مسائل مستحدثه و برنامه ریزی در استفاده از آن، توان و استعداد اهالی دانش اصول فقه در زمینه تحقیقات اصول فقهی در سمت و سوی برآوردن نیاز دانش فقه در حل مسائل فقهی متمرکز شوند و به گونه‌ای ساماندهی شوند که منتهی به تقویت توانایی فقه در پاسخگویی به مسائل مستحدثه از جهت غنی تر شدن راه‌های استنباط و اتقان آنها باشد.
امروزه به جهت گستردگی مسائل جدید و نیاز مبرم به ارائه راه‌های اصولی در جهت حل آنها نیاز به ساماندهی پژوهش‌ها و فعالیت‌های علمی در این حوزه است چرا که با تکثیر روزافزون موضوعات جدید و گاهی تفاوت ماهوی آنها با موضوعات کهن که در منابع و ادله فقهی ذکر شده اند در برخی موارد اصول فقه موجود از ارائه روش حل مسائل فقهی آنها ساکت مانده است و گاهی نیز روش هایی برای استنباط حکم فقهی این گونه موضوعات از سوی اندیشمندان مطرح می شود و یا امکان طرح آنها وجود دارد که چه بسا در حل مسائل مستحدثه راه گشا بوده و منشا تغییر و تحول در شناخت مسائل و حکم فقهی آنها باشند با توجه به اولویت حل مسائل مستحدثه و نیاز دانش اصول فقه به رفع کمبود دانش در مواجهه با موضوعات جدید و برای تعیین تکلیف در مورد روش های ارائه شده و یا قابل ارائه لازم است با نگاه به نقش دانش اصول فقه در حل مسائل مستحدثه ، طرح های تحقیقی در وصول به این منظور در فعالیت های علمی گروه مدیریت شوند .
ج) دستاوردها:
1. انجام 7 طرح پژوهشی و 21 مقاله در موضوعاتی از قبیل: 1 نوسازی علم اصول، 2 شمول ادله لفظی (عمومات و مطلقات) 3 بازخوانی اصل برائت با رویکرد امتنانیت 4 روش تحقیق در علم اصول و فقه 5 روش شناسی علم اصول فقه 6 روش موضوع شناسی فقهی 7 تکمیل ساختار علم اصول با رویکرد حل مسئل جدید در قالب 7 جلد کتاب عرضه می شود
2. کارگاه علمی در روش موضوع شناسی و روش استناد به عمومات و مطلقات در حل مسائل مستحدثه
3. همایش بین المللی : همایش بین المللی ظرفیت شناسی اصول فقه در حل مسائل مستحدثه
4. کرسی‌های تخصصی و ترویجی و نشست علمی
5. نشریه: مجله اصول الفقه رؤیة مقارنة بین المذاهب الإسلامیة
مجلات
1. دو فصلنامه بین‌المللی اصول الفقه؛ رویة مقارنه بین‌المذاهب الاسلامی