جلسه«حجاب، چالشها و راهکارها» روز پنجشنبه 14 تیرماه با ارائه حجج اسلام والمسلمین دکتر ابوالفضل ساجدی، دکتر محمدجواد اصغری، محمدعلی خادمی کوشا و جناب آقایان دکتر محمدتقی کرمی و دکتر اسماعیل آقابابایی و با مدیریت حجت الاسلام و المسلمین دکتر مهدی فیروزی در سالن شهید سلیمانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار گردید.
در ابتدای جلسه حجت الاسلام و المسلمین دکتر مهدی فیروزی دبیر جلسه بیان کرد: در ابتدا لازم می‌دانم از اساتید گرامی که قبول زحمت کردند و در خدمتشان خواهیم بود، تشکر و قدردانی کنم. همچنین از برگزار کنندگان این نشست علمی و حضار گرامی سپاسگزاری می‌کنم.
به عنوان مقدمه ذکر این نکته ضروری است که یکی از دغدغه‌های پژوهشکده فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی از گذشته تا کنون،تحقیق و پژوهش پیرامون مشکلات و چالش‌هایی است که در عرصه اجتماع وجود دارد و ارائه راه‌حل فقهی و حقوقی برای آنها است.
یکی از این مسائل و ناهنجاری‌های اجتماعی مسائل مربوط به حجاب و عفاف و چگونگی رعایت آن بوده است. از این رو، اقدام به برگزاری همایش‌ها و نشست‌های علمی و نیز پژوهش و تحقیق و تدوین کتابها و مقالات علمی متعدد در این باره کرده است. در ادامه همین اقدامات امروز نیز این هم‌اندیشی برگزار می‌شود که موضوع این هم‌اندیشی «حجاب؛ چالشها و راهکارها» است.
به همین جهت در خدمت اساتید محترم: حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر ابوالفضل ساجدی عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی خادمی کوشا عضو هیأت علمی پژوهشکده فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدجواد اصغری عضو هیأت علمی مؤسسه آموزش عالی امام رضا(ع)، دکتر محمدتقی کرمی عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، دکتر اسماعیل آقابابائی عضو هیأت علمی پژوهشکده فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی هستیم تا ابعاد مختلف این موضوع را بررسی نماییم.
سپس حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر ابوالفضل ساجدی عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در ارائه بحث خود به نکات زیر اشاره کرد: برای بررسی این موضوع در کشورمان چند بحث را باید پیگیری کنیم:
1. بخشی ناظر به مباحث معرفتی موضوع است،
2. بخشی ناظر به اقدامات نهادها در این باره هست.
بحث حجاب در کشور ما متأثر از فرهنگ داخلی است و فرهنگ داخلی هم متأثر از فرهنگ جهانی و غرب است.
در غرب تحولاتی در حوزه حجاب اتفاق افتاده است که ناشی ازانقلاب جنسی است و آن هم متأثر از شرایط فکری و فرهنگی غرب است که یکی از عوامل آن تجددگرایی است و دلایلی را براین مطلب برشمرده‌اند.
بنابراین، بحث حجاب در کشور ما هم متاثر از فرهنگ غرب است؛ لذا کسانی هم که در کشور ما از بی حجابی دفاع می کنند معمولا کسانی هستند که متاثر فرهنگ غرب هستند.
بنابراین از حیث مباحث نظری لازم است اقداماتی صورت گیرد.
اسلام حجاب را مقدمه امنیت بخشی به زن و رشد و شکوفایی و حرکت به سمت تمدن اسلامی او می داند؛ لذا برای حل مشکل در حوزه حجاب ما باید بین فرهنگ اسلامی با تمدن اسلامی پیوند بزنیم همانگونه که فرهنگ غربی با تمدن غربی پیوند دارد.
در ادامه دکتر محمدتقی کرمی عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در ارائه خود به نکاتی بدین شرح اشاره کرد: برای این بحث ما می توانیم رویکرد معرفتی و دینی داشته باشیم. همچنین می توانیم پاسخهای روانشناسی داشته باشیم.
بخشی هم مربوط به تبیین های تاریخی این بحث است که حوزه نسبت به این قسمت اهمیت لازم را نمی دهد.
یک بخش هم مباحث جامعه شناختی است که شامل:
1.رویکردهای کل گرایانه(فرهنگ غرب)
2.رویکردهای خرد
3.رویکردهای تلفیقی
چرا یک فرد تصمیم می گیرد نسبت به حجاب رفتار ساختار شکنانه داشته باشد؟
معمولا ما از بررسی انگیزه های فردی ابا داریم. در بررسی رویکرد تلفیقی، تحولاتی در ساختار اتفاق می افتد، فرد هم انگیزه ای دارد.
یک روند عام جهانی اتفاق افتاده است که میل به بی حجابی و عریانی دارد. بررسی وضعیت چند دهه اخیر این را به خوبی نشان می دهد.
امروزه بدن مهم و دارای اهمیت زیاد شده است. تعبیر بدن مندی را بکار بردند.
به همین خاطر امروزه جامعه به مؤلفه هایی که مربوط به بدن و تیپ ظاهری انسان است، اهمیت فراوان می دهد و افراد روی این مسئله هزینه می کنند.
لزوم اهمیت به زیست جهان زنان و دختران.
مهمترین چالش ما در بحث حجاب، متولیان بحث حجاب هستند. آنان اصولی برای مدیریت بحث حجاب دارند بدون اینکه به کارکرد این اصول در هر زمان توجه داشته باشند. ما احتیاج داریم به فهم کنشگران و بحث بدن مندی.
سپس حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدجواد اصغری عضو هیأت علمی مؤسسه آموزش عالی امام رضا(ع) به ارائه بحث پرداخت و گفت: چالش های میدانی و سوالات و شبهات مطرح در حوزه حجاب که به نحوی به مراجعات مردمی و سوالات مردم در مرکز پاسخگویی به مسائل دینی است، دارای رشد قابل توجهی در مراجعه به مرکز پاسخگویی بوده است.
این چالش ها در 3 محور هستند:
۱. محور اول، چالش حجاب و دین:
موضوع حجاب با خود دین و چالش های دین از جمله اینکه حجاب در نظر ما با سیره معصومین(ع) چقدر تطابق دارد؟ ناسازگاری الزام به حجاب با برخی نصوص و گزاره های دینی مثل لا اکراه فی الدین.
2. محور دوم، چالش حجاب با حکومت و سیاست:
در حوزه حکمرانی، اگر ابزار قدرت نبود، چگونه می توان با مقوله حجاب روبه رو شد؟ نقش استفاده از ابزار قدرت برای الزام به یک حکم شرعی چه توجیهی دارد؟
نکته دیگر، اولویت یا عدم اولویت استفاده از قدرت در حوزه حجاب. آیا حکومت دینی اولویتش مواجهه با حجاب است؟
حکومت با چه مبنایی یک حکم شرعی را تبدیل به قانون کند؟ و آن را الزام آور کند. نوع مدل الزامی کردن این حکم مثل گشت ارشاد.
چگونه است که بعد از یک مدت طولانی یک حکم تبدیل به قانون شود؟ چرا از ابتدا اینگونه نشده است.
3. محور سوم، چالش حجاب با مباحث انسان شناسی
اینکه مردم را ملزم به حجاب کنیم آیا توهین به اراده آزاد و حق انتخاب انسان ها است؟
انسان ها به بلوغ رسیده اند آیا با الزام افراد به حجاب به بلوغ آنها توهین می شود؟
در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدعلی خادمی کوشا عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ارائه مطالب خود تأکید کرد: محور بحث ما ارتباط بحث حجاب و چالش های آن با مباحث فقهی است و ارتباط این چالش ها با فقه و راهکار های آن.
موضوع حجاب، موضوع تکلیف شرعی است و الزام شرعی دارد و نه یک ارشاد و حکم اخلاقی صرف.
وقتی وجوب حجاب، حکم شرعی است، این سؤال مطرح می‌شود چگونه می توان آن را اجرا کرد، لذا ضرورت بحث موضوع شناسانه مطرح می شود.
کسی می تواند راهکار را ارائه دهدکه چالش ها را به خوبی شناسایی کند. برای بررسی این چالش ها باید منشأ این چالش ها را شناخت.
انواع چالش ها:
1. عرضه فکری و معرفتی: تردید در پذیرش این حکم
2.عرضه....: فقدان معیار اجماعی بر میزان با حجاب بودن یا نبودن
۳. مزاحمت های نیروهای معارض
3. برخی اقدامات مردم در حوزه حجاب: امر به معروف و نهی از منکر
4. اجرای قانون
منشأ های این چالش ها:
1. ضعف در معرفی ارزش و فضیلت و فلسفه حجاب
2. کمبود آگاهی و آموزش در بحث تکلیف شرعی حجاب:ضعف در کتب درسی
3. ضعف ورود اثباتی حکومت
4. هجوم فرهنگ معارض
5. عادی سازی بی حجابی در سرگرمی ها
6. تضعیف ناخواسته آموزه های دینی از جمله در رسانه ها ودر عرصه هنری
7. برخورد نادرست با معضل بی حجابی
8. فعالیت های جریانات مخالف دینی
راهکارها (حکمرانی فقهی حجاب):
محورهای مقدماتی:
1. ضرورت نگاه پدیدار شناسی جامع نسبت به مسئله حجاب
2. زمینه شناسی جامع در بحث بی حجابی
3. موضوع شناسی جامعه 3 بعدی در بحث حجاب و بی حجابی(اهداف، آثار و لوازم)
راهکارها:
1. راهکار های برای افراد جامعه(پدر، مادر)
2. وظایف نهاد های مردمی
3. وظایف حکومت و نهاد های حکومتی
سپس دکتر اسماعیل آقابابائی عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ارائه بحث خود خاطرنشان کرد: محور بحث ما حجاب با رویکرد حقوقی و جرم شناسی است.
برخی چالشها بین فقه و حقوق در حوزه حجاب وجود دارد که به برخی اشاره می‌شود:
آنچه که در حقوق و قوانین هست، الزاما آن چیزی نیست که در فقه آمده است.
آیا می خواهیم مسائل اجتماعی را با استفاده از ابزار و نظام حقوقی حل کنیم یا نظام فقهی؟
مثلا در بحث تعزیرات:
1. اینکه تعزیر را در قانون بیاوریم.
2. اینکه تعزیر به دست قاضی باشد.
نگاه فقه نگاه فرد محور است.
اصل 36 قانون اساسی: حکم قاضی در دادگاه باید مطابق با قانون باشد. گاهی اوقات به قانون توجه و توجه نمی شود و بر اساس دستورالعمل ها عمل می شود.
در مواردی که قانون ابهام واجمال داشته باشد اصل 167 مراجعه به فتاوای معتبر را پیش بینی کرده است. تا زمانی که قانون وجود دارد نمی توان به فتاوا عمل کرد.
برخی قوانین اشکالاتی در آنها وجود دارد که نوعی چالش بین فقه و حقوق در بحث حجاب به وجود آورده است.
در پایان این هم اندیشی نیز برخی حضار نکات خود را مطرح کردند و اساتید حاضر پاسخ دادند.