پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی - پژوهشکده فقه و حقوق/ سمینار پروژه «موضوعات و احکام مستحدثه فقهی در مورد دروغ» برگزار شد.

گروه مسائل فقهی و حقوقی

سمینار پروژه «موضوعات و احکام مستحدثه فقهی در مورد دروغ» برگزار شد.

به همت گروه مسائل فقهی و حقوقی پژوهشکده فقه و حقوق سمینار پروژه «موضوعات و احکام مستحدثه فقهی در مورد دروغ» روز یکشنبه 26/11/۹۹ در تالار شهید سلیمانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد.

در این سمینار مجری تحقیق، اعضای هیئت علمی پژوهشکده فقه و حقوق، نماینده محترم حوزه ریاست و نماینده محترم معاونت پژوهش شرکت کردند.
در ابتدا حجت الإسلام و المسلمین سید مصطفی سجادی مجری پروژه به ضرورت و اهمیت تحقیق پرداخت و بیان داشت: جامعه بشري به مثابه يک پيکر واحد متشکل از اجزاي گوناگون است که اين اجزا با ابزارهاي متفاوتي به هم متصل شده اند و استحکام اين اتصال به اعتمادي است که افراد جامعه نسبت به هم دارند اگر از هر طريقي، ويروس عدم صداقت همراه اين اعتماد گردد آن را تضعيف کرده به کيفيت اتصال اجزاي اين پيکر و در نتيجه کارايي آن جزء و مجموعه، خدشه وارد مي کند.
دروغ، انواع مختلفي دارد که شناخت آنها مي تواند به استحکام بنيانهاي اجتماعي کمک شاياني کند خصوصا در عصر حاضر که دامنه اطلاعات گسترش زيادي داشته و رسانه ها سيطره عجيبي بر فکر و عمل بشر دارند و از اين ناحيه اَشکال متفاوت و جديدي از عدم صداقت را با سرعت و تأثير بيشتري، منتشر مي کنند.
تحقيق پيش رو دقيقا دست روي همين نکته گذاشته يعني بررسي و بازنمايي موضوعات و مصاديق نوپديد دروغ تا گامي در جهت تقويت ساختار جامعه و ارتباط هاي انساني و اخلاقي درون آن باشد چرا که بسياري از انسان ها به جهت اعتقاداتي که دارند يا اخلاق، فرهنگ و آدابي که ملتزم به آن هستند نمي خواهند حداقل در شرايط عادي به دروغگويي مبتلا گردند اما به واسطه ناآگاهي از مصاديق جديد کذب يا بي توجهي بدانها ناگاه خود را آلوده به آن مي يابند يا مع الاسف حتي پس از تأثيرگذاري آن و تزلزل پايه هاي زندگي باز هم متوجه حضور اين بيماري زاي پنهان نمي شوند.
ایشان در ادامه به سوالات تحقیق اشاره کرد و اظهار داشت: با کمي بررسي پيرامون موضوع به سؤالات اصلي زير رسيديم که تا پايان کتاب تلاش بر اين بوده که در حد ممکن به سؤالات پاسخ درخور داده شود:
1. موضوعات مستحدثه دروغ در مسائل اقتصادی و معاملات جدید چیست؟
2. چه موضوعاتی را می توان درباره دروغ در مسائل سیاسی و امور دیپلماتیک مطرح کرد و احکام آن چیست؟
3. در مسائل اجتماعی، فرهنگی چه موضوعاتی درباره دروغ وجود دارد و احکام آن چیست؟
4. جایگاه دروغ در رسانه های متنی، صوتی، تصویری چیست و چه مصادیقی در رسانه های خبری دارد؟
5. دروغ به شوخی و لطیفه ها و جک ها چه رابطه ای با مصادیق نوظهور دروغ دارد؟
6. مصلحت اندیشی درباره حکم دروغ چه تأثیری در ایجاد و گسترش مصادیق جدید آن دارد؟
7. آیا تولید و نشر خرافات و شایعات می تواند از مصادیق جدید دروغ محسوب شود؟
8. چه موضوعات جدیدی را می توان درباره دروغ پردازی و دروغ پراکنی (از جمله علیه مقدسات) در عرصه های جدید مطرح کرد؟
9. عوامل و دلائل دروغگویی چه تأثیر در ایجاد مصادیق جدید دروغ دارد؟
مجری طرح در ادامه در مورد نحوه شروع نگارش و منابع آن بیان نمود: مانند هر پژوهش ديگري ابتدا به تاريخچه مطالبي که ديگران در اين زمينه يا زمينه هاي مشابه نگاشته اند مراجعه شد و منابعي مانند کتب زير مورد بررسي قرار گرفته و فيش برداري هايي از آنها انجام شد؛
1-کتاب دروغ اثر سید رضا صدر؛ 2-حسد و دروغ اثر سید عبدالحسین دستغیب؛ 3-حرمه الکذب و مستثنیاته اثر سید مرتضی حسینی شیرازی؛ 4-رساله فی الکذب فی الاصلاح اثر سید مرتضی حسینی شیرازی؛ 5-آسیب شناسی دروغ اثر محسن طالب نژاد؛ 6-احکام فقهی غیبت و دروغ اثر محسن صبوری؛ 7-بررسی فقهی غیبت و دروغ اثر سید محمد صادق روحانی؛ 8-چرا سیاستمداران دروغ می‌گویند؟ اثر جان.جی مرشیمر؛ 9-چگونه با آمار دروغ بگوییم اثر حسین راهداری؛ 10-حقایق بی صداقتی اثر دن آربیلی؛ 11-دروغ برای مصالح سیاسی اثر دانشگاه آزاد؛ 12-دروغ سرآمد تمام بدی های اثر پل اکمن؛ 13-دروغ مصلحت‌آميز بحثي در مفهوم و گستره آن اثر سید حسن اسلامی؛
اما به جهت ويژگي اين تحقيق يعني موضوعات جديد دروغ، بررسي هاي اوليه خيلي نتوانست راهگشا باشد چرا که صرف نظر از مباحث نظري مطرح شده که زير بناي نظري اين تحقيق شد، نمي شد از ساير مطالب بهره چنداني برد و در نگارش تحقيق بر پايه بررسي هاي ديگر نويسندگان، گام هاي سريع تري برداشت. از اين رو جهت شناسايي موضوعات و مصاديق جديد، جستجوها و پي گيري هايي مفصلي در حيطه هاي فرهنگي، اقتصادي و سياسي و در مشاغل گوناگون و رسانه هاي مختلف صورت گرفته و خبرهاي زيادي از حوزه اقتصادي، سياسي و اجتماعي فرهنگي مورد بررسي قرار گرفت و آنگاه با صاحبان مشاغل مختلفي، گفتگوها و مصاحبه هايي انجام گشت و اطلاعات استخراج شده، دسته بندي و موضوع بندي شد و هنگام نگارش اوليه کتاب يا بازبيني ثانويه در جايگاه مناسب، مورد استفاده قرار گرفت.
ایشان در بیان مشکلات و موانع تحقیق افزود: مشکلات و موانعي هم که در اين کار پيش آمده مانند پنهان کاري هاي اوليه افراد و نهادها براي ارائه اطلاعات و سختي جلب اعتماد آنها و همين طور ارائه اطلاعات به شرط عدم افشاي منابع، در نوع خود جالب توجه بوده و بعضا نتوانسته در مواردي ما را به مقصود يعني دستيابي به اطلاعات قابل اتکا و ارائه در کتاب برساند.
در ادامه حضار نکات خود را درباره مطالب ارائه شده بیان کردند و سپس محقق به سؤالات مطرح شده پاسخ داد.